Franciszek Jóźwiak (1898-1962)
Kupiec nasienno-zbożowy (właściwie Józwiak – zgodnie z zapisami ksiąg parafialnych w Targowej Górce) urodził się 23 stycznia 1898r. w Stępocinie, w ówczesnym powiecie średzkim, jako syn rolnika Melchiora i Agnieszki z domu Gołębiewskiej.
W roku 1911 ukończył szkołę powszechną, a w 1916 roku poznańskie gimnazjum. Przed powołaniem do armii niemieckiej i wyjazdem na front uczył się w szkole rolniczej w Swarzędzu, rozpoczynając kursy księgowości oraz nasiennictwa. W międzyczasie nadzorował dwa gospodarstwa zmobilizowanych rolników: ojczyma – w Stępocinie i jego brata – w Wierzycach, o łącznej powierzchni 360 mórg.
14 października 1916 roku został powołany do armii niemieckiej. Walczył na froncie francuskim, gdzie odznaczono go Krzyżem Żelaznym II klasy. Ranny w głowę we wrześniu 1918 roku został przerzucony do Wielkopolski, a 11 listopada tego roku opuścił szeregi armii niemieckiej i wrócił do rodzinnego domu.
24 listopada 1918 roku został wciągnięty przez nadleśniczego hr. Żółtowskiej do działania w lokalnej komórce wielkopolskiego POW, pełniąc z bronią w ręku funkcję lokalnego strażnika. Po przeniesieniu się do Poznania, 21 grudnia 1918 roku wstąpił w szeregi Służby Straży i Bezpieczeństwa (fort Prittwitz) – 1 kompania sierż. Kamila Czechowska Nogajewskiego, baon Grodzkiego. W ramach tej jednostki brał czynny udział we wszystkich przedpowstaniowych akcjach. 27 grudnia 1918 roku z bronią w ręku brał udział w walkach ulicznych, m. in. uczestniczył w opanowaniu Prezydium Policji oraz zajęciu prochowni na szosie swarzędzkiej. Po przeformowaniu poznańskich oddziałów powstańczych, wyruszył 17 stycznia 1919 roku na front zachodni, w rejon Łomnicy, w ramach nowopowstałej 1 Kompanii Poznańskiej sierż. Lisiewskiego. Na froncie zachodnim 10 lutego 1919 roku (w efekcie mobilizacji trzech roczników 1897-99) został przydzielony do 1 Ochotniczej Kompanii Średzkiej pod dowództwem Alfreda Milewskiego (wówczas 9 kompania III baonu Grupy Zachodniej), z którą związał swe losy aż po wojnę polsko-rosyjską 1920 roku.
Na front wschodni wyruszył z kompanią 7 września 1919 roku, transportem kolejowym ze stacji Kościan do stacji Królewczyn pod Mołodecznem. Jego szlak bojowy wiódł od ataku na Połock (19 września 1919 roku), poprzez pozycje nad Dźwiną i forty Bobrujska. Ciężko ranny 17 kwietnia 1920 roku w wiosennych działaniach bojowych 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej do służby czynnej w szeregach WP nigdy już nie powrócił. Po długotrwałym leczeniu szeregi armii opuścił definitywnie 19 maja 1923 roku jako inwalida wojenny, upośledzony ruchowo w 50%.
Z armii niemieckiej wyszedł jako szeregowy żołnierz. Po zakończeniu walk powstańczych pod Zbąszyniem awansowany na st. szeregowca. Ranny w dniu 17 kwietnia 1920 roku pod Jakimowską Swobodą na Białorusi, został przedstawiony do awansu i odznaczenia Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. 15 maja 1920 roku został awansowany na kaprala.
W latach 1924 1925 odbywał praktyki zawodowe w rolniczych domach handlowych, zakładając później samodzielny interes zbożowy. Od 1 lipca 1925 roku, wraz z bratem Leonem, prowadził w Nekli Dom Rolniczo-Handlowy Józwiak i S-ka, zakup i sprzedaż ziemiopłodów. Kryzys gospodarczy w latach 1929 33 doprowadził do upadku ich firmy. W 1938 roku przeniósł się do Poznania.
Mieszkając w Nekli prowadził ożywioną działalność społeczno-polityczną. Brał czynny udział w pracach miejscowych organizacji inwalidzkiej i powstańczej. Sporo polował, udzielając się w pracach koła łowieckiego. Lata II wojny światowej spędził początkowo w Środzie, a później w pobliskim Kostrzynie, gdzie w okresie od stycznia 1940 roku do 22 stycznia 1945 roku pracował jako księgowy u niemieckich kupców. Po wyzwoleniu prowadził piekarnię (do 31 maja 1945 roku), zajmując się jednocześnie z ramienia Zarządu Miejskiego zaopatrzeniem piekarnictwa w mąkę. W późniejszym okresie pracował w komisji kontrolnej administracji państwowej, będąc jednocześnie od 23 kwietnia 1945 roku członkiem Komisji Rewizyjnej Kasy Miejskiej.
W marcu 1946 roku osiadł na Dolnym Śląsku, gdzie pracował i mieszkał do swej śmierci. W ramach PRL-owskiej akcji przesiedleńczej początkowo zamieszkał w Środzie Śląskiej, organizując spółdzielczość rolną – do kwietnia 1947 roku pracował jako skarbnik Zarządu Powiatowego Samopomocy Chłopskiej. W latach 1947-50 pracował w strukturach PZGS Oława. Jednocześnie organizował Powiatowe Koło Związku Inwalidów Wojennych RP, któremu przewodniczył od października 1948 roku do grudnia 1949 roku.
W kwietniu 1950 roku przeprowadził się do Wrocławia, gdzie początkowo pracował w spółdzielczości mleczarskiej, a później kierował sekcją kontraktacji i skupu zbóż w sektorze Samopomocy Chłopskiej. Pod koniec życia pogarszający się stan jego zdrowia nie pozwalał mu na pracę zawodową. Franciszek Jóźwiak nie założył rodziny.
Zmarł 7 stycznia 1962 roku na raka gardła i został pochowany na wrocławskim Cmentarzu Osobowickim.
Jego nazwisko figuruje na tablicy pamiątkowej Powstańców Wielkopolskich 1918-1919, odsłoniętej na Kwaterze Powstańców Wielkopolskich w Środzie Wlkp. w 2005 roku.
W uznaniu zasług został odznaczony:
- Krzyżem Rady Ludowej Miasta Poznania,
- Odznaką Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich 27.12.1918 – 21.08.1919,
- Odznaką Pamiątkową Za Waleczność byłej Naczelnej Komendy Straży Ludowej,
- Medalem Pamiątkowym Za Wojnę 1918-21,
- Odznaką Honorową Frontu Litewsko-Białoruskiego,
- Odznaką Pamiątkową 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej (2 Pułk Strzelców Wlkp.),
- Odznaką Pamiątkową 14 Dywizji Piechoty.
Za walkę na froncie wschodnim był przedstawiony do Krzyża Virtuti Militari (wniosek z dn. 29 kwietnia 1920 roku., L. Dz. 1202/20) – nigdy go jednak nie otrzymał.
Biogram powstańca pochodzi z książki: „Powstańcy Wielkopolscy. Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919”, t. XIII, pod red. Bogusława Polaka, Poznań 2016