Wacław Hulewicz (ur. 15.09 1891 w Kościankach, powiat wrzesiński), syn Leona (1854-1910) i Heleny z domu Kaczkowskiej (1866-1946). Miał sześcioro rodzeństwa [Stanisława (ur. 1885), Jerzy (ur. 1886), Bohdan (ur. 1888), Witold (ur.1895), Antonina (ur. 1890), Katarzyna (ur. 1901 – zmarła jako 5- lub 6-letnie dziecko)]. Od piątego roku życia wychowywał się w Mielęcinie (pow. Kępno), drugim majątku ojca. Naukę rozpoczął w rodzinnym domu, zaś od ósmego roku życia uczęszczał do gimnazjum w Trzemesznie, następnie kontynuował naukę w średniej szkole rolniczej w Brzegu Śląskim i tam zdał maturę (1907r). Odbył roczną obowiązkową służbę wojskową we Wrocławiu (w niemieckim 51 Pułku Piechoty – VI Korpus Armii Niemieckiej). Studia rolnicze na Uniwersytecie we Wrocławiu (1910-1912) ukończył uzyskując tytuł inżyniera rolnictwa („Diplomlandwirt”). Odbył praktyki rolnicze: półtoraroczną w Ptaszkowie (powiat Grodzisk) w majątku hr. Jana Żółtowskiego z Ujazdu i krótszą trzymiesięczną praktykę hodowlaną w domenie państwowej w Grubschütz (Grubszyce pod Budziszynem) oraz rolniczą w Chwałkowicach (powiat Września). 1.07.1013r. rozpoczął samodzielnie gospodarować na wydzierżawionym majątku w Grajewie (pod Wąbrzeźnem), będącym własnością wdowy p. Kossowskiej. Podjął równocześnie pracę społeczną jako prezes Kółka Rolniczego w Golubiu.
Po wybuchu Pierwszej Wojny Światowej został wcielony w Toruniu do armii pruskiej (zmobilizowany od 03.08.1914 do 21 Pułku Piechoty VIII Armii). W stopniu porucznika uczestniczył w działaniach początkowo na froncie wschodnim (w Prusach Wschodnich w Bitwie pod Gąbinem [20.08.1914] i Tannenbergiem [26.08.1914]), gdzie nie chcąc walczyć za Niemcy sam postrzelił się w ramię. W Wielkanoc 1915 roku poznał w Gilinie (powiat Płock) swoją przyszłą żoną – Julią Piwnicką (1892-1985; córkę Waldemara Piwnickiego i Walerii z domu Rutkowskiej), z którą zaręczył się. Pełnił służbę garnizonową w fortach Torunia. Brał udział w działaniach wojennych pod Kownem i Smorgoniami [w zimie 1915/16] oraz na froncie austriackim (pod Włodzimierzem Wołyńskim [w lecie 1916] i na froncie wschodnim pod Borysowem, Orszą [wiosną 1917] i Bobrujskiem [wiosną 1918]). Pod koniec wojny został skierowany na front zachodni w Alzacji (od sierpnia 1918). Koniec wojny zastał go w szpitalu wojskowym w Toruniu, gdzie był leczony po samookaleczeniu się, a potem symulował chorobę.
Po zakończeniu I WŚ zakładał wojskowe komórki “Sokoła” i „Straży Ludowej” w Gajewie, Wąbrzeźnie, Golubiu oraz Kowalewie Pomorskim i objął kierownictwo Powiatowej Straży Ludowej (szkolenie kadr bojowych na wypadek walki z Niemcami). W grudniu 1918 roku uczestniczył w obradach Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu jako delegat pow. wąbrzeskiego (a jego brat Jerzy z pow. wrzesińskiego [https://tytus.edu.pl/czy-na-tej-liscie-sa-twoi-przodkowie-szukamy-potomkow-delegatow-i-delegatek-na-polski-sejm-dzielnicowy/?fbclid=IwAR0FUW_b3wxCKm5rVi_Wl4BsxBSbzCNnhBpLxKTHYHjvBV-UYCYrM-MxpaU]). Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego objął w styczniu 1919 (z polecenia płk. Juliana Stachiewicza szefa sztabu powstańczych wojsk wielkopolskich), kierownictwo akcji konspiracyjnej w Toruniu i sąsiednich powiatach, mające przygotować akcję zbrojnego oswobadzania z rąk pruskich Torunia i południowej części Pomorza Gdańskiego. Po zdekonspirowaniu przez Niemców i konieczności zaniechania wywołania powstania na Pomorzu, udał się do Poznania, gdzie w lutym 1919 otrzymał przydział wojskowy do formującego się I Pułku Strzelców Wielkopolskich. Awansowany do stopnia kapitana (dekret nr 21 gen. Dowbór-Muśnickiego) dowodził i ćwiczył kompanię piechoty w obozie ćwiczebnym w Biedrusku. W marcu tego samego roku, ze swoim I Pułkiem, w składzie dywizji (której dowódcą był płk. Daniel Konarzewski, a szefem sztabu brat Wacława Bohdan) oddanej pod rozkazy marszałka Piłsudzkiego, brał udział w walkach pod Lwowem (jako dowódca batalionu). Został tam ranny w nogę i rękę. W czasie rekonwalescencji wziął ślub 8.04.1919 w Warszawie w kościele św. Aleksandra na Pl. Trzech Krzyży (załącznik – pamiątka ze ślubnego rodzinnego obiadu w Hotelu Europejskim). Już w maju 1919 wrócił na front i uczestniczył jako d-ca I-go Batalionu I-go Pułku Piechoty w walkach o obronę Lwowa (dowodzonych przez płk. Wł. Sikorskiego). W lipcu tego roku był ze swoim Pułkiem na linii demarkacyjnej pod Lesznem, skąd 1 września, na swoją prośbę, został przeniesiony do organizującego się w Inowrocławiu 63 Toruńskiego Pułku Strzelców (czasowo pełnił, w zastępstwie kapitana Władysława Koczorowskiego, funkcję dowódcy Pułku oraz kierował kadrami trzech innych pułków piechoty i 18 Pułku Ułanów Pomorskich). W styczniu 1920 roku wraz z Pomorską Dywizją Strzelców gen. Józefa Hallera brał udział w przejmowaniu Pomorza Nadwiślańskiego od Niemców. Dnia 17 stycznia 1920 roku, dowodząc całym zgrupowaniem wojsk, przy przekraczaniu linii demarkacyjnej, brał udział w zwycięskiej potyczce z niemieckim Grenzschützem pod Gniewkowem i następnego dnia, na czele 18 Pułku Ułanów Pomorskich, wkroczył do Torunia, gdzie otrzymał dowództwo batalionu zapasowego 63 Toruńskiego Pułku Strzelców. Latem tego roku wyszkolił jeszcze dwa bataliony piechoty i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w okolicach Działdowa. W grudniu 1920, na własną prośbę przeszedł do rezerwy.
Jeszcze w marcu 1920 roku przejął dzierżawę poniemieckiej domeny państwowej w Papowie Toruńskim i gospodarował tam aż do wybuchu II Wojny Światowej. Zwalczając niemiecką spółdzielczość na Pomorzu prowadził intensywną działalność społeczną (w latach 1921-36). Inicjował powstawanie spółdzielni rolniczo-handlowych i założył (1921), jako konkurencję dla niemieckiej Grosshandelsgeselschaft, Pomorskie Stowarzyszenie Rolniczo-Handlowe [12 oddziałów na Pomorzu] oraz został jego prezesem. Założył Związek Dzierżawców Rolnych Rzeczpospolitej Polskiej. Był przez 10 lat prezesem utworzonego w 1927, dzięki jego staraniom, Związku Rewizyjnego Spółdzielni Rolniczych w Toruniu [178 spółdzielni, w tym 146 Kas Szewczyka], wiceprezesem Pomorskiego Towarzystwa Rolniczego, członkiem Rady Nadzorczej Związku Spółdzielni Jajczarskich i Mleczarskich w Warszawie, prezesem Kółka Rolniczego i Rady Nadzorczej Spółdzielni Mleczarskich w Papowie Toruńskim oraz prezesem Koła Porad Sąsiedzkich na powiat toruński. Oprócz gospodarowania we własnym majątku i prowadzenia szerokiej aktywności społeczno zawodowej dodatkowo pełnił od 1937r do wojny funkcję administratora i generalnego plenipotenta dóbr (Pluskowęsy, Kuczwały, Zalesie) pani Antoniny Kalkstein. Wacław Hulewicz wiele czasu poświęcał również strzelectwu sportowemu, polowaniom oraz działalności organizacyjnej na forum Polskiego Związku Łowieckiego (w latach 1938-39 pełnił funkcję „podłowczego” na terenie powiatu toruńskiego). Działał także w Pomorskiej Lidze Obrony Powietrznej Państwa.
We wrześniu 1939 przebywał razem z córkami, Teresą i Urszulą, w Warszawie. Po kapitulacji stolicy wrócił do Papowa, gdzie wciąż przebywała jego żona Julia. Władze niemieckie początkowo tolerowały obecność Hulewiczów w majątku, prawdopodobnie licząc na podpisanie przez nich „volkslisty” (Wacław był do końca I WŚ pruskim oficerem i biegle władał j. niemieckim w mowie i piśmie). Po odmowie podpisania „volkslisty”, 10 kwietnia 1940 roku, został aresztowany przez Gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen-Oranienburg, następnie (maj 1940) do Mauthausen-Gusen (praca w kamieniołomach). Żona z dziećmi wysiedlona z Papowa udała się do Warszawy, do szwagierki Antoniny Semerau-Siemianowskiej. Dzięki staraniom rodziny Wacław został po roku zwolniony, z obozu w Mauthausen-Gusen i wrócił do Warszawy (czerwiec 1941). Podjął pracę administratora kilku majątków pod Warszawą (kolejno Dębnowoli, Bielic i Warpęsów w pow. grójeckim, luty 1942 – listopad 1943) oraz pracował przez prawie rok w stołecznym magistracie jako inspektor rolnictwa. Włączył się do działalności konspiracyjnej. W czasie wojny stracił troje dzieci (Macieja w Auschwitz, Teresę i Benedykta w Powstaniu Warszawskim). Po upadku Powstania Warszawskiego był z żoną (od 4.10.1944) krótko internowany w obozie przejściowym w Ursusie. Następnie był administratorem Ordynacji Książ Wielki pod Miechowem (ordynata margrabiego Wielopolskiego) do 24 stycznia 1945 roku, gdy wkroczyła tam Armia Czerwona. Aresztowało go NKWD, ale po kilku dniach zwolniło.
W połowie marca 1945 z żoną i córką Urszulą przenieśli się do Torunia, gdzie w kwietniu 1945 objął posadę kierownika „Działu Wikliniarstwa i Osypisk” w Okręgowym Urzędzie Wodnym. W lipcu 1945 przeniósł się z żoną i córką Urszulą do Lęborka, gdzie rozpoczął pracę w Powiatowym Urzędzie Ziemskim, a od październiku objął stanowisko dyrektora klucza majątków Państwowych Nieruchomości Ziemskich w Chrobrowie pod Łebą. Następnie (od września 1947) został dyrektorem majątków PNZ w Sitnie (powiat myśliborski). Od września 1948 był naczelnikiem Wydziału Zaopatrzenia i Zbytu w Dyrekcji Okręgu PNZ w Szczecinie. W ramach „oczyszczania PNZ-ów z elementów wrogich ustrojowi” (tj. byłych ziemian) został osadzony w 1948 i przetrzymywany przez rok bez wyroku w areszcie śledczym UB w Szczecinie (przy ul. Małopolskiej). Jeszcze raz został aresztowany i uwięziony na 7 miesięcy (1953; w więzieniu przy ul. Kaszubskiej), tym razem za „propagandę szeptaną”. W 1957 został zrehabilitowany. Do przejścia na emeryturę (1958) pracował jeszcze w Szczecinie w Państwowym Przedsiębiorstwie Tuczu Przemysłowego (do 1955), jako kontysta w Szpitalu Klinicznym w Szczecinie, a następnie w dziale rolnictwa Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego w Szczecinie. Na emeryturze dorabiał opracowując na zlecenie Biura Urządzeń i Melioracji Wodnych projekty urządzeń rolnych, a następnie do 1967 roku, ucząc w średnich szkołach rolniczych (Goleniów, Płoty, Mieszkowice).
Za udział w Powstaniu Wielkopolskim oraz kampanii 1920 roku został odznaczony Krzyżem Niepodległości (1930). Dwukrotnie był także odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (przed II Wojną Światową i w 1971r) oraz w PRL Krzyżem Powstania Wielkopolskiego, Krzyżem za Wolność i Demokrację i Srebrnym Krzyżem Gryfa Pomorskiego. W 1972 roku został awansowany do stopnia majora rezerwy WP. Zmarł 13 stycznia 1985 roku w Szczecinie. Jest pochowany na tamtejszym Cmentarzu Centralnym.
Dzieci:
Maciej (ur. 1.04.1920 w Toruniu) – maturę zdał w gimnazjum im. M. Kopernika w Toruniu w 1938r i zdał egzamin wstępny na studia na Politechnice Warszawskiej. W 1939 ukończył podchorążówkę artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Został zmobilizowany i walczył we wrześniu 1939r w jednostce artylerii w rejonie Puszczy Kampinoskiej. Żołnierz Armii Krajowej. Schwytany w Warszawie w łapance 19.09.1940r został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, gdzie stracił życie 19.12.1940.
Teresa (ur. 25.09.1921 w Papowie Toruńskim). Absolwentka gimnazjum żeńskiego im. Kr. Jadwigi w Toruniu. Była aktywna w Związku Harcerstwa Polskiego. Zdała w 1939 maturę i miała rozpocząć studia na SGGW. We wrześniu 1939r brała udział w obronie stolicy pracując w ochotniczej służbie w szpitalu Św. Łazarza w Warszawie. W czasie wojny, od 1941r, w 2-letniej Szkole Hodowli Drobiu w Julinie (k. Łochowa). Tam wstąpiła do AK (ps. „Bożena”) i chociaż miała przydział na Wielkopolskę trafiła do pododdziału Pomocy Żołnierzowi (PŻ) w Biurze Informacji i Propagandy KG ZWZ-AK w W-wie. Następnie rozpoczęła pracę w Chyliczkach (k. Piaseczna) jako instruktorka chowu drobiu. Do Warszawy przyjechała 31 sierpnia 1944r. W Powstaniu Warszawskim początkowo w służbie sanitarnej (04-26.08.1944 kierowniczka patrolu szpitalnego nr II w szpitalu powstańczym PCK ul. Mokotowska 13), następnie łączniczka Komendy PŻ w punkcie w gmachu Poczty Głównej [Prudential] na pl. Napoleona [dziś pl. Powstańców Warszawy], gdzie mieścił się sztab płk. „Montera”. Po lotniczym zbombardowaniu gmachu zginęła pod gruzami 5.09.1944r.
4 maja 1945r jej zwłoki ekshumowali rodzice i pochowali w tymczasowym grobie na podwórzu Centralnej Kasy Spółek Rolniczych (przy ul. Wareckiej 11). Ostatecznie jesienią 1945r została pochowana na Cmentarzu Powstańców na Woli w Warszawie. (upamiętniona w Muzeum Powstania Warszawskiego tabliczką nr14 w kolumnie 201).
Urszula (ur. 22.10.1922 w Papowie Toruńskim). Uczęszczała do gimnazjum żeńskiego im. Kr. Jadwigi w Toruniu. Maturę uzyskała w czasie wojny na „kompletach” w Warszawie. We wrześniu 1939r pracowała wraz z siostra Teresą w ochotniczej służbie w szpitalu Św. Łazarza w Warszawie. W konspiracji, podobnie jak jej siostra Teresa, miała przydział na Wielkopolskę. Od 1940 w ZWZ w W-wie. Ukończyła kurs drobiarstwa w Szkole Hodowli Drobiu w Julinie (k/Łochowa) i jako instruktorka drobiarstwa rozpoczęła pracę w majątku Wola Pękoszewska (k/Mszczonowa), gdzie przebywała do momenty wywłaszczenia właścicieli (pp. Górskich) w 1945r. Wtedy przeniosła się z rodzicami do Książa, potem Torunia i Lęborka, gdzie rozpoczęła pracę jako sekretarka w Powiatowym Urzędzie Ziemskim. 30 sierpnia 1946 wyszła za mąż za Zygmunta Górskiego (ślub w Chrobrowie k/Łeby) i zamieszkała z nim w Milanówku. Ma z nim dwóch synów: Michała (ur 1947 zm. 2011) i Dominika (ur.1950). Od 1949 mieszkała w Szczecinie, gdzie pracowała w administracji Zarządu Portu Szczecin, Wojewódzkiego Szpitala Zakaźnego i Polskiej Żeglugi Morskiej. Zmarła 2 marca 1988 i jest pochowana w Szczecinie na Cmentarzu Centralnym.
Benedykt (ur. 16.06.1926 w Papowie Toruńskim) – uczył się w Technikum Rolniczym w Warszawie. Od 16 roku życia żołnierz AK (ps. „Ben”). Zginął 1.09.1944 w Powstaniu Warszawskim przy barykadzie na Kolonii Staszica (Pole Mokotowskie). Tam też został pochowany tymczasowo przez rodziców na początku października 1944, a po roku przeniesiony i ostatecznie pochowany wraz z siostrą Teresą na Cmentarzu Powstańców na Woli w Warszawie. (upamiętniony w Muzeum Powstania Warszawskiego tabliczką nr18 w kolumnie 163).
Wacław Hulewicz i jego dzieci (opracował Dominik Górski, Szczecin 09.02.2019)
