Jan Barczak (1890 – 1961)
Urodził się w Łąkocinach powiat Ostrów Wlkp. (nazwę Łąkociny w II wojnie światowej zmieniono na Lonkocin a później kolejno na Hohenwiese i Hochwiesen) w dniu 19.12.1890 r. jako syn rolnika Stanisława i Katarzyny z domu Mazur. Siedziba rodowa to obszar między Ostrowem Wlkp. a Krotoszynem. Matka pochodziła z Kobierna, gdzie odbył się ślub rodziców w 1889 r. Edukował się w Schwerinie (Meklemburgia), gdzie ukończył zarówno szkołę powszechną jak i rolniczą. Służbę wojskową odbył w okresie od 4 października 1910 r. do 22 września 1913 r.
Z chwilą wybuchu wojny ponownie został powołany do służby wojskowej. Brał w niej udział od 2 sierpnia 1914 r. Po zawieszeniu broni z początkiem 1919 r. przybył do domu i zaangażował się w działania powstańcze. Brał udział w walkach na froncie południowym o Wschowę, Sulmierzyce i Odolanów, od 3 stycznia do 28 lutego 1919 r. w kompanii odolanowskiej pod dowództwem Gąszczaka. Następnie był dowódcą kompanii, a później dowódcą szwadronu.
W chwilach zagrożenia nawałą bolszewicką stawił się 9 lipca 1920 r. z własnym koniem do tworzonego przez Ignacego Mielżyńskiego pułku jazdy wielkopolskiej, nazwanego 215 Ochotniczym Pułkiem Jazdy Wlkp. Do służby wojskowej przystał też jego brat Franciszek, przydzielony do 15 pułku ułanów.
Tak pisał Orędownik Wrzesiński nr 129 z 1930 r. o formowaniu pułku:
„Formował go i dowodzi nim znany z męstwa i ofiarności patriota, pułkownik hr. Ignacy Mielżyński z Iwna, zaś 1 Szwadronem, do którego od początku należę, dowodził również znany bohater z Powstania Wlkp., porucznik Kazimierz Ciążyński, i tutaj swą nieustraszoną odwagą i doświadczeniem wsławił imię i swego szwadronu i jazdy wielkopolskiej.
Z Wrześni i okolicy brali udział w bojach podanego 215 Ochotniczego Pułku Jazdy Wlkp., oprócz wyżej wymienionych, także ochotnicy por. Barczak, Stanisław Knechtel i Hamling, Jóźwiak i wielu innych. Niedawno z okazji święta pułkowego i 10-lecia „Cudu nad Wisłą” wiele gazet opisywało krwawe zmagania i zwycięskie trofea wojenne zdobyte przez 215 Pułk Ochotn. Jazdy Wlkp., m. in. 3 sztandary bolszewickie, przy których zdobyciu poległ bohatersko por. Rembowski z 2 Szwadronu. Po ukończonych bojach pułk ten otrzymał osobne zaszczytne wyróżnienie Naczelnego Dowództwa oraz został wzięty na stały etat jako 26 Pułk Ułanów Wlkp. i stacjonuje w Baranowiczach, czyli na tych wschodnich rubieżach Polski, o które tak bohatersko walczył.
Józef Skonieczny, ochotnik 1 Szwadronu Och. Jazdy Wlkp. Nr. 215 i Naczelnik Okręgowy Sokoła, TPiW we Wrześni”
Jan Barczak został w dniu 8.06.1922 r. awansowany na stopień podporucznika, a z kolei 17.02.1923 r. został mianowany porucznikiem ze starszeństwem od 1.02.1922 r. Z dniem 30.05.1923 r. został na własną prośbę przeniesiony z 26 Pułku Ułanów do rezerwy.
Po odzyskaniu niepodległości objął w posiadanie folwark leżący po prawej stronie drogi do Brzeźna, dziś patrząc w prawo przy stacji benzynowej, zwany Józefowem (Josephshof).
Przed I wojną ten nieduży folwark (oceniany na 125 ha) należał kolejno w latach do:
- 1905 Franciszka Jaśkowiaka
- 1905 – 1906 Banku Parcelacyjnego we Wrześni
- 1906 -1911 Józefa Martyńskiego z Żelic k/Wągrowca 262
- 1911 – 1918 Alfonsa Heyduckiego z Grabianowic
- 1919 w rękach niemieckich.
Jan Barczak szeroko udzielał się w pracy społecznej. Był członkiem kapituły Odznaki Pamiątkowej Pułku. Pełnił też liczne funkcje społeczne.
Skrócona historia administracji w Nekli: W 1833 r. została przeprowadzona reforma administracyjna, na mocy której powstało wójtostwo w Targowej Górce. W następnych latach powstały okręgi komisaryczne w miejsce wcześniej funkcjonujących wójtostw. Zmiana ta przydzieliła między innymi Dominowo do Nekli (1836–1902). W roku 1902 siedziba wspomnianego komisariatu w związku z narastającą tam przewagą narodowości niemieckiej została przeniesiona do Dominowa. Stan taki obowiązywał aż do 1928 roku, kiedy to przywrócono wspomniane wójtostwa. Wójtostwa miały mały zakres kompetencji, nie posiadały budżetu, wydatki pokrywało starostwo. Wójtostwu podlegał posterunek policji, która pełniła funkcję porządkową i sprawy melioracji.
„Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Nekla należała administracyjnie do obwodu w Dominowie, powiatu średzkiego, województwa poznańskiego. W 1928 r. (2 maja) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wydał rozporządzenie dotyczące zreorganizowania administracji na terenach województwa poznańskiego.
Dotychczasowe obwody podzielono na mniejsze jednostki – wójtostwa. Komisariat obwodowy w Dominowie podzielono na wójtostwa w Nekli i Dominowie. Powstałe 1 czerwca 1928 r. wójtostwo w Nekli objęło swoim zasięgiem miejscowości i osady: Neklę, Gąsiorowo, Gierłatowo, Zasutowo, Opatówko, Małą Górkę, Chwałszyce, Stępocin, Kokoszki, Targowągórkę Małą (dziś część Nekli), Stroszki, Dzierznicę z Górznem, Starczanowo, Rajmundowo z Jarogniewicami, Nekielkę z Wygodą, Brzeźno z Józefowem, Siedleczek z Leśną Groblą, Gułtowy, Karolewo, Nowojewo, Wysławice z Janowem. Na terenie gminy znajdowało się 5 obszarów dworskich: Nekla, Gułtowy, Dzierznica, Podstolice, Opatówko. Barczyzna Stara i Nowa z Mystkami, należące do obwodu w Czerniejewie, w 1927 r. w wyniku likwidacji powiatu witkowskiego przeszły do powiatu wrzesińskiego …
Na siedzibę wójtostwa przeznaczono prywatny budynek przy ul. Poznańskiej 26. Zakres kompetencji wójta ograniczał się w zasadzie do spraw porządkowych.
Pierwszym obwodowym wójtem Nekli został mianowany przez starostę średzkiego Jan Barczak z Józefowa …
W biurze wójtostwa urzędował dwa razy w tygodniu. Do pomocy jako stałego pracownika miał sekretarza Edwarda Głębockiego [z Orzeszkowa, pracownika biurowego komisariatu w Dominowie – dopisek własny].„
Sebastian Mazurkiewicz, „Nekla, historia miasta”. Monografia na jubileusz 600-lecia. Września – Nekla 2007
Zarządzenie o mianowaniu wójtem ukazało się w Dzienniku Wojewódzkim nr 23 z dnia 9 czerwca 1928 r. Na zastępcę powołano Stanisława Domańskiego z Stępocina. O wielkości obwodu Nekla można dowiedzieć się z książki: „Województwo Poznańskie: jednostki administracyjne i rozwój przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego z 1932 r.„:
„WÓJTOSTWO NEKLA.
Wójtostwo istnieje od 1. czerwca 1928 r. Obejmuje 15 gmin wiejskich i 5 obszarów dworskich, zajmujących 10276 ha. i liczących 5229 mieszkańców. P. W. jest na terenie wójtostwa reprezentowane głównie przez Związek Strzelecki. Oddziały P. W. znajdują się w Nekli, Nekielce, Gierłatowie i Zasutowie. Wójtem jest ziemianin z Józefowa – Jan Barczak.”
W 1931 r. por. Jan Barczak zrezygnował z pełnienia funkcji wójta. Na jego miejsce powołano rolnika ze Stępocina, Stanisława Domańskiego, a sekretarzem został Franciszek Kordus.
W dniu 3 sierpnia 1934 r. na stanowisko komisarycznego wójta na obwód Nekla powołany został Stanisław Domański.
Jan Barczak został wybrany na funkcję prezesa nekielskiego Towarzystwa Powstańców i Wojaków, a z jego ramienia pełnił funkcje w Okręgu XVII Związku Towarzystw P. i W. we Wrześni. To on prowadził podczas uroczystości kompanię weteranów powstania przez Neklę, jadąc konno na czele.
W marcu 1927 r. odbył się roczny walny zjazd Towarzystw Powstańców i Wojaków Okręgu III w Gnieźnie, do którego należały miejscowości Strzałkowo i Września. Tendencję do utworzenia we Wrześni własnego okręgu zaakceptowano pod warunkiem posiadania do 1.07.1927 r. odpowiedniej liczby towarzystw.
Okręg wrzesiński Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków DOK VII utworzony został dnia 24. 07. 1927 r.
Wtedy to odbyło się zebranie konstytucyjne TPiW celem założenia okręgu z siedzibą we Wrześni. W zarządzie znalazł się delegat ze Strzałkowa, Ludwik Cukierski, jako zastępca komendanta, oraz z Nekli Jan Barczak.
Utworzony Okręg otrzymał numer XVII. W skład jego struktur wchodziły koła z Wrześni, Strzałkowa, Miłosławia, Witowa (koło Środy), Gułtów i Nekli.
18 marca 1928 r. odbył się I Walny Zjazd Delegatów, Prezesów i Komendantów Okręgu XVII. Przybyło 22 delegatów, których powitał prezes Okręgu Józef Trawiński. Obradom przewodniczył Jan Barczak z Nekli. Ze złożonych sprawozdań wynikało, że Okręg obejmuje 5 towarzystw, a liczbę członków określono na 350.
24.03.1929 r. odbyło się kolejne zebranie sprawozdawczo – wyborcze. Na następną kadencję wybrano zarząd z prezesem Józefem Trawińskim na czele. W skład władz okręgu z Nekli i okolic wybrano por. rez. Jana Barczaka z Józefowa, ławnikiem Walentego Dolniaka z Gułtów a delegatem do szczebla wojewódzkiego wybrany został między innymi Kazimierz Szulc z Nekli.
Duża impreza odbyła się w Nekli, związana z dziesięcioleciem Towarzystwa. Wtedy to TPiW w Nekli przybrało imię Mierosławskiego.
Orędownik Wrzesiński latem 1933 r. donosił:
„Uroczyste zebranie z okazji 10-letniego istnienia Tow. Powst. i Wojaków w Nekli odbyło się na szczelnie zapełnionej sali p. Szurkowskiego. Zagaił je ruchliwy prezes drh. por. Barczak, witając obecnych gości jak J. W. Hrabinę Żółtowską, przedstawicieli urzędów i przybyłych druhów. Pod przewodnictwem drh. płk. Thiela zdawali kolejno sprawozdania z 10 – letniej działalności Towarzystwa prezes drh. Barczak, sekretarz drh. Zapłacki, skarbnik druh Jóźwiak i komendant druh Wesołowski …
W dowód uznania zasług położonych około rozwoju Towarzystwa otrzymali odpowiednie dyplomy drh. drh. prezes por. rez. Barczak i wiceprezesowie Kierzek Czesław i Szulc Mikołaj.”
Był zaprzysiężonym biegłym sądowym sądu grodzkiego w Pobiedziskach z dziedziny rolnictwa. Opisywał i wyceniał majątki ziemskie z ramienia Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu. Na walnym zgromadzeniu członków „Spółki Odwodnienia Brzeźno”, odbytym dnia 30.03.1932 r., wybrany został do Zarządu tejże Spółki na przeciąg 6 lat, jako przewodniczący Zarządu.
W wojnie obronnej 1939 r. walczył pod Brodnicą, Łęczycą, w Warszawie, Modlinie. Został wzięty do niewoli i przebywał w obozie jenieckim II C Woldenberg i VIB Dössel. (Oflag II C był usytuowany ok. 1 km od miasta Woldenberg – dzisiejszy Dobiegniew w woj. lubuskim, zajmował powierzchnię ok. 25 ha. Oflag VI B Dössel – w Nadreniii Północna-Westfalia, powstał w 1940 r., 5 km na południowy zachód od Dössel, dzisiaj część miasta Warburg, w miejscu, gdzie wcześniej planowano budowę lotniska.)
Po wejściu hitlerowców do Polski wkrótce rodzina (dzieci i żona) została zmuszona do opuszczenia majątku Józefowo. Majątek Józefowo przejął polakożerca Müller z Brzeźna. Barczaków skierowano do Obozu Poznań Główna w celu wywózki do Tarnobrzegu w Generalnej Guberni. Osadzeni zostali w obozie w dniu 13.03.1940 r., lista transportowa nr 28 str. 31. Pomocna w transporcie rodziny do Poznania okazała się nekielska hrabina Żółtowska, która użyczyła do transportu zamkniętego pojazdu (karocy) choremu dziecku, córce Danucie.
W barakach obozu przejściowego panował głód, dokuczało zimno. Internowani otrzymali głodowe racje: dziennie 0,25 kg chleba na osobę, miskę kawy zbożowej, pół litra zupy ugotowanej ze zgniłych jarzyn i kartofli. W końcu marca 1940 r. rodzina składającą się z matki, syna i trzech córek, została wysiedlona do Tarnobrzegu. Rodziną zaopiekowała się hrabina Róża Tarnowska i przewiozła ją do majątku ziemskiego w Dzikowie, którego zarząd przejęli w swe ręce okupanci niemieccy. Rodzina otrzymała do zamieszkania dwie izby na poddaszu w oficynie pałacu w Dzikowie i skromne wyżywienie. Rodzinę utrzymywał syn Mirosław, który pracował jako robotnik rolny i ogrodniczy.
Jan Barczak w 1946 r. wrócił z niewoli do kraju. Został zatrudniony jako kierownik w różnych PGR – ach w pierwszej fazie na terenie Ziem Odzyskanych w Mydlicy koło Oleśnicy a w okresie późniejszym na terenie Wielkopolski w Michorzewie koło Nowego Tomyśla, Jaworach koło Gostynia, Zimnej Wodzie i Skokówku koło Borku Wlkp. Po przejściu na emeryturę zamieszkał w Poznaniu.
W 1924 r. zawarł związek małżeński z pochodzącą z kresów (majątek Hermaniszki gmina Gródek koło Mołodeczna, w pobliżu wschodniej granicy) Kamillą Przegonia Hruszwicką (1895 – 1971).
Z nią miał czworo dzieci:
- Mirosława (20.02.1925 -13.08.2005) urodzonego w Józefowie. Po ukończeniu Szkoły Podstawowej w Nekli w 1937 r. rozpoczął naukę w Gimnazjum we Wrześni. Do 1939 r. zdążył ukończyć dwie klasy.
Mirosław, mając piętnaście lat, rozpoczął pracę w majątku jako robotnik fizyczny, wykonujący prace w polu oraz w ogrodzie i zarabiający na życie całej rodziny. W 1946 r., po zdaniu matury w Tarnobrzegu, wrócił w swoje rodzinne strony i rozpoczął studia na Uniwersytecie Poznańskim, na Wydziale Rolno-Leśnym. W 1951 r. otrzymał dyplom inżyniera leśnictwa oraz magistra nauk agrotechnicznych. W tym samym roku z nakazu pracy rozpoczął pracę w Nadleśnictwie Skorzęcin na stanowisku adiunkta. Pracował tam do 1956 r., a następnie został nadleśniczym. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę, czyli do 31 grudnia 1991 r. Miał chlubną kartą AK – owską, pseudonim „Łosoś”, Okręg Radom-Kielce AK, Inspektorat Mielec, Obwód Tarnobrzeg. Członek ŚZŻAK Okręg „Wielkopolska” – Koło Gniezno. Ożeniony z Aleksandrą z domu Lewandowską (1927 -2012). Spoczywa na junikowskim Cmentarzu Komunalnym w Poznaniu, Za działalność kombatancką otrzymał Krzyż Partyzancki, Medal Wojska, został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Armii Krajowej. - Danutę, (ur. 30.08.1928 ), mgr biologii, zamężną za Leonarda Łada Czarnowskiego,
- Janinę Kamillę (13.12.1931 – 14.10.2006) mgr farmacji, zamężną za Jerzego Karnowskiego
- Krystynę (ur. 19.10.1936) mgr inż. budownictwa, zamężną Ratajczak.
Zmarł 3.10.1961 r. w Poznaniu, w trzy dni po tragicznym wypadku. Podczas przejścia na drugą stronę ulicy został potrącony przez motocykl. Został pochowany na junikowskim cmentarzu w Poznaniu, gdzie po śmierci żony Kamilli spoczęli we wspólnym grobie.
Odznaczony między innymi:
- Krzyżem Walecznych
- Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, uchwała Rady Państwa nr: 0/898 z dnia 4.11.1958 r.,
- Medalem Pamiątkowym za wojnę 1918 – 1921.
Opracowałem na podstawie:
- Powstańcy Wielkopolski. Biogramy uczestników Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, tom VI, Poznań 2009
- Informacje i zdjęcia córki Danuty Łada Czarnowskiej
- Józef Sztuka – Z żałobnej karty – Las Polski nr 23/2005
- Henryk Nowakowski – Mirosław Barczak wspomnienie – Gazeta Wyborcza Poznań nr 167 z dnia 19.07.2006 r.
