Nowak Władysław

Władysław Nowak (1887 – 1974)

Urodził się w dniu 22.04.1887 r. w Orzechowie jako syn Kazimierza i Weroniki z domu Gibowskiej.

Brał udział w Powstaniu Wlkp. w czasie od 27.12.1918 do 25.2.1919 r. na terenie Orzechowa przy rozbrajaniu władz niemieckich i obsadzaniu ważnych obiektów jak: poczty, dworca kolejowego, fabryki oraz mostu kolejowego znajdującego się na rzece Warcie. Od dnia 31.7.19 r do 31.8.39 r służył jako plutonowy w Policji Państwowej. Dnia 1.01.1940 r. został aresztowany w Poznaniu przez hitlerowców i wywieziony do Generalnego Gubernatorstwa i tam przydzielony do pełnienia służby w Policji Państwowej, a ostatnio został przeniesiony do Komendy Wojewódzkiej w Warszawie, gdzie pełnił służbę do wybuchu powstania w Warszawie. W dniu 7.8.1944 r. został aresztowany przez SS jako podejrzany o udzielanie pomocy powstańcom w powstaniu.

Został strasznie pobity i wywieziony do obozów koncentracyjnych jak: Wilhelmshagen [Zwangsarbeiter-Durchgangslager Berlin-Wilhelmshagen], Sachsenhausen, Flossenbürg [Konzentrationslager Flossenbürg – niemiecki obóz koncentracyjny założony w maju 1938, w pobliżu miasta Weiden, w Górnym Palatynacie, w Bawarii, w Niemczech, funkcjonował do kwietnia 1945], Ravensbrück i Zwickau w Niemczech. Po wyzwoleniu w maju 1945 r. przez armię amerykańską został przez nich umieszczony jako bardzo słaby i chory w szpitalu w mieście Weiden w Saksonii, gdzie przebywał do 14.8.45. Dnia 15.8.1945 r. wyjechał transportem do Polski i przybył 23.8.1945 r. do Poznania. Mieszkał w Poznaniu przy ul. Dzierżyńskiego. Ożeniony z Teklą (1898-1977). Awansowany na stopień podporucznika, uchwała numer W 4/72.

Członek ZBoWiD-u od 31.07.1957 r.

Zmarł w dniu 12.02.1974 r. w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu junikowskim w dniu 15.02.1974 r.

Odznaczony:

  • Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
  • Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, uchwała Rady Państwa nr 02.26-0.51 z dnia 26.02.1958 r.
Władysław Nowak z córką  Ireną i wnukami  Ryszardem i Jackiem oraz z żoną Teklą lata 60. XX w, Poznań (zdjęcie pochodzi ze strony http://historia.orzechowo.org/index.php/historia/powstanie-wielkopolskie/powstancy-wielkopolscy-z-orzechowa/)
Władysław Nowak z córką Ireną i wnukami Ryszardem i Jackiem oraz z żoną Teklą lata 60. XX w, Poznań (zdjęcie pochodzi ze strony http://historia.orzechowo.org/index.php/historia/powstanie-wielkopolskie/powstancy-wielkopolscy-z-orzechowa/)
Tekla i Władysław Nowakowie w Płocku , Władysław Nowak w mundurze policjanta z okresu II Rzeczypospolitej (zdjęcie pochodzi ze strony http://historia.orzechowo.org/index.php/historia/powstanie-wielkopolskie/powstancy-wielkopolscy-z-orzechowa/)
Tekla i Władysław Nowakowie w Płocku , Władysław Nowak w mundurze policjanta z okresu II Rzeczypospolitej (zdjęcie pochodzi ze strony http://historia.orzechowo.org/index.php/historia/powstanie-wielkopolskie/powstancy-wielkopolscy-z-orzechowa/)
Władysław Nowak - nekrolog
Władysław Nowak – nekrolog

Życiorys

Ja Nowak Władysław syn Kazimierza i Weroniki z Gibowskich ur. 22 kwietnia 1887 r. w Orzechowie powiat wrzesiński województwo poznańskie. Po ukończeniu czterech oddziałów szkoły powszechnej pomagałem rodzicom. W roku 1907 wyjechałem na roboty do Niemiec, do Westfalii, gdzie pracowałem w kopalni Schacht III [dzisiaj Heessen] i IV [dzisiaj w Moers] w Altenbögen koło Hamm. W tym czasie należałem do Towarzystwa Zjednoczenia Robotniczego, gdzie organizowaliśmy Polaków, i należałem do Towarzystwa Św. Jana Ewangelisty w Altenbögen.

W latach 1909-1911 służyłem w 4. Kompanii Pułku Piechoty nr 17 [Infanterie-Regiment Graf Barfuß (4. Westfälisches) Nr.17] jako szeregowiec niemiecki w Mörchingen (Elsaß-Lothringen) [kraj Alzacja Lotaryngia, obecnie we Francji]. Po ukończeniu służby powróciłem do pracy w kopalni i pracowałem tam do wybuchu I wojny światowej. W czasie wybuchu wojny w roku 1914 zostałem powołany jako rezerwista w szeregi wojska i wysłany do Sankte-Wol pod Verdun, lecz tam się rozchorowałem, że zostałem zwolniony z wojska i przyjechałem do domu, do Polski [Polska jako kraj wówczas nie istniała], do Orzechowa powiat Września. W marcu 1915 roku zostałem przez Niemców powołany na pocztę w Orzechowie jako listonosz i pracowałem tam do czasu wybuchu Powstania 1918/1919.

W Powstaniu brałem czynny udział z bronią w ręku na terenie Orzechowa powiat Września, gdzie mieliśmy za zadanie rozbroić Niemców i zlikwidować placówki, które były opanowane przez wojska na terenie fabryki sklejek, dworca kolejowego i mostu kolejowego na rzece Warcie, co też my celu osiągnęli pod [nie]wielkimi stratami w ludziach i sprzęcie wojennym.

Po powstaniu, w dniu 1 września 1919 r. wstąpiłem do Policji Państwowej, w której pełniłem służbę do 1939 r. Dnia 1.01.1940 r. zostałem aresztowany przez SS w Poznaniu i wywieziony do tak zwanej G.G. [Generalnego Gubernatorstwa] do Krakowa, Tarnowa, Dąbrowa Tarnowska, Mądrzechów, Czchów a ostatnio przeniesiony do Warszawy, do Oddziału Wartowniczo-Konwojowego Policji Państwowej, gdzie pełniłem służbę od 6.02. do 29.07.1944 r. Podczas Powstania Warszawskiego, które wybuchło 1.08.1944 r. brałem udział, z powstańcami byłem w kontakcie, pomagałem im czym mogłem na przykład bronią, amunicją. Oddałem im swoją broń i amunicję, informowałem o każdym posunięciu oddziałów niemieckich, przenosiłem im różne tajne akta, jak zawiadomienia ukryte pod koszulą lub w butach.

Dnia 7.08.1944 r. zostałem przez SS aresztowany, okradziony i pobity za współpracę z powstańcami i wywieziony z wielu innymi do obozów koncentracyjnych w Niemczech, a mianowicie do Wilhelmshagen, Sachsenhausen, Flossenbürg, Zwickau i Ravensbrück.

Po wyzwoleniu w Niemczech przez armię amerykańską zostałem przewieziony do szpitala do miasta Weiden w Saksonii i tam ulokowany jako bardzo chory, słaby i wycieńczony, gdzie byłem tam do dnia 15.08.1945 r.

W tym to roku, 23.08.1945, powróciłem do Poznania i zamieszkałem przy ul. Dzierżyńskiego 17a mieszkania 6.

Nadmieniam, że w obozach wycierpiałem tyle, że do dnia dzisiejszego odczuwam na zdrowiu, nogi mam czarne z otwartymi ranami przez mocne przeziębienie.

Dodaję jeszcze, że przez cały czas okupacji, gdzie byłem wywieziony, służbę pełniłem w Kongresówce i Galicji i miałem tam dużo do czynienia a byłem ludności zawsze pomocny, pouczałem ich, dawałem im różne wskazówki, doradzając pisałem im wiele próśb do władz niemieckich, które im wiele skutkowały, bo tam po niemiecku nie mówili, i ich od niejednych nieszczęść uratowałem.

Dnia 3.01.1946 r. otrzymałem pracę w firmie H.C.P., gdzie pracowałem do 1958 r. Należałem do Związku Zawodowego, Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej i od 1946 r. do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

W roku 1.07.1958 r. zostałem z wielu innymi zwolniony na rentę starczą, która otrzymuję w wysokości 750,– zł+30,– zł na żonę miesięcznie.

Władysław Nowak

Władysław Nowak - cmentarz Junikowski w Poznaniu
Władysław Nowak – cmentarz Junikowski w Poznaniu