Franciszek Kromolicki (1877-1958)
Franciszek Kromolicki urodził się w Poznaniu 29 stycznia 1877 r.
Rodzice Andrzej Kromolicki i Julianna zd. Ławicka należeli do znanych w Poznaniu i Wielkopolsce rodzin walczących o odzyskanie niepodległości i utrzymanie polskości. Ich członkowie brali udział w walkach obu XIX wiecznych powstań narodowo-wyzwoleńczych. Jeden z przodków Julianny (Kozietulski) bohatersko wyróżnił się w czasie wojen napoleońskich.
Franciszek po nagłym zgonie ojca i powtórnym zamążpójściu matki wychowywał się w rodzinie Kochanowskich tracąc kontakty z rodziną ojca, która ten fakt uznała za mezalians. Ojczym był młynarzem.
Po ukończeniu 7-letniej Szkoły Podstawowej wybrał zawód ślusarza i uzyskał umiejętności czeladnicze. Następnie udał się na kilkuletnią wędrówkę po krajach Europy celem podniesienia kwalifikacji (była to popularna wtedy praktyka). W ramach wędrówki odbywał krótkie staże u znanych mistrzów oraz ukończył w Dreźnie 5-letnią Królewską Szkołę Techniczną.
W okresie nauki czynie uczestniczył w pracach polskich i międzynarodowych organizacji studenckich min. w Towarzystwie Śpiewaczym, Towarzystwie Przemysłowym, Czeskim Sokole, Katolickim Związku Czeladzi, Związku Metalowców.
Dalsze podnoszenie umiejętności zawodowych kontynuował w Monachium w Szkole Ślusarstwa Artystycznego pracując jednocześnie w światowej sławy zakładach Piotra Kolbla.
Po powrocie do Poznania i spełnieniu wszystkich wymaganych warunków w dniu 4 grudnia 1894 r. uzyskał Dyplom Mistrza Ślusarskiego. Umożliwiło to podjęcie pracy kierownika w dużej firmie Markowski i Linke.
Wykonywał ją przez 9 lat. Oprócz pracy zawodowej udzielał się społecznie w licznych towarzystwach o polskim charakterze. Był min. współzałożycielem Związku Zawodowego Metalowców Polskich.
W latach 1897-99 odbył obowiązkową służbę w armii pruskiej gdzie nabył umiejętności rusznikarza.
W 1902 r. zawiera związek małżeński ze Stanisławą Łuczak ze znanej i zasłużonej dla polskości i gospodarki Poznania rodziny. Z 11 dzieci urodzonych w tym małżeństwie wychowało się siedmioro w kolejności:
- Marian (1902 -1973) – ochotniczy uczestnik wojny 1920 i Bitwy warszawskiej. Długoletni nauczyciel szkół wrzesińskich. Działacz społeczny. Twórca chórów i ich dyrygent. Deportowany do GG (Radom) gdzie wspomagał walkę z okupantem. Po zakończenie II wojny światowej ukończył Wydział Teologiczny UJ w Krakowie. W 1950 r. uzyskał święcenia kapłańskie. Posługę duchową sprawował przeważnie w diecezji opolskiej. Zmarł we Wrześni.
- Joanna (1906-1978) – krawcowa. Deportowana do GG. Po wojnie prowadziła gospodarstwo domowe ojca. Po objęciu przez brata Mariana pierwszej parafii w Żelaznej powadziła mu dom. Zmarła w Siemianowicach.
- Stanisław (1909-1993) – urzędnik bankowy i mistrz ślusarski. Ożeniony w lipcu 1939 r. z Seweryną Hamerską. Ojciec Andrzeja, Franciszka i Marii Dąbek. Żołnierz września 1939 r. Więzień stalagu (Kwidzyń ). Aresztowany w 1945 r. wraz ojcem i kilkudziesięcioma obywatelami Wrześni przez władze radziecką. Zmarł we Wrześni.
- Maria (1911-1991) – zakonnica klasztoru Nawiedzenia NMP ( Wizytki ). Zmarła w Krakowie.
- Franciszek (1913-1941) -drogerzysta. Zmordowany w Mauthasen-Gusen.
- Bożena Machyńska (1915-2001) – żona drukarza Mariana (uczestnika bitwy nad Bzurą i czynnego partyzanta w GG – Radom ). Matka Bogumiła, Anny i Lidii. Od 1945 r. do śmierci zamieszkała w Kłodzku.
- Zdzisława (1918-1999) – zakonnica klasztoru Nawiedzenia NMP (Wizytki). Zmarła w Siemianowicach.
Od 1907 r. prowadzi w Poznaniu własny warsztat ślusarski i czynnie uczestniczy w życiu narodowo-patriotycznym.
Zmobilizowany 6.08.1914 r. pełni służbę w armii pruskiej do wybuchu Powstania Wielkopolskiego. Początkowo, jako rusznikarz pułku w stopniu sierżanta. W walkach na froncie wschodnim zostaje bardzo ciężko ranny w głowę i nogi, co skutkuje trwałą utratą stopy i zmusza do używania obuwia ortopedycznego.
Po wyleczeniu służy na zapleczu frontu min. w Bolesławcu, fabryce broni w Kostrzynie (komendant techniczny) i prowadzi działalność instruktorską na kursach rusznikarskich.
Po wybuchu Powstania Wielkopolskiego natychmiast zgłosił się jako ochotnik do 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich w Poznaniu (przemianowany na 68 pp). Brał udział we wszystkich walkach tej jednostki. Początkowo, jako ochotnik. Dekretem Naczelnego Wodza Wojska Polskiego z dnia 25.01.1919 r. został mianowany majstrem rusznikarskim z uznaniem stopnia sierżanta. Dnia 30.01.1920 awansował do stopnia chorążego. Pełnił różne funkcje w odrodzonym Wojsku Polskim min. dowódcy parku uzbrojenia 17 dywizji czy oficera broni pułku.
Jako żołnierz zawodowy uczestniczył w walkach, jakie toczyło Wojsko Polskie w okresie kształtowania wschodnich granic RP oraz w zatrzymaniu agresji bolszewickiej. Wojenne losy wiodły go przez Galicję, Wołyń, Lwów, Kijów i Warszawę.
Ostatnie lata służby wojskowej spędził we Wrześni jako zbrojmistrz 68 pp. W 1922 ukończył z wynikiem dobrym Szkołę Oficerską w Grudziądzu. Jej ukończenie ze względu na wiek wiązało się ze stopniem oficerskim (kapitana) i jednoczesnym odejściem do rezerwy. Chcąc pozostać w służbie rezygnuje z awansu.
Po osiągnięciu wieku emerytalnego w marcu 1931 r. zostaje zwolniony z zawodowej służby wojskowej.
Za zasługi wojenne i wzorową służbę był wielokrotnie wyróżniany.
Dalsze życie postanawia związać z Wrześnią i wyuczonym cywilnym zawodem mistrza ślusarskiego. Zamieszkuje na ul. Warszawskiej 7. Prowadzi niewielki zakład rzemieślniczy przy ulicy Dzieci Wrzesińskich. W kolejnych latach lokalizacja warsztatu kilkukrotnie ulega zmianie by ostatecznie utrwalić się pod adresem Warszawska 7.
Z powodów formalnych, jako były żołnierz zawodowy musi ponownie potwierdzić zdobyte kwalifikacje. Zdaje w lutym 1935 r. egzamin mistrzowski przed Izbą Rzemieślniczą w Gnieźnie.
W dalszym ciągu kontynuuje działalność społeczną jako aktywista Związku Towarzystw Powstańców i Wojaków.
W grudniu 1955 r. przekazuje warsztat synowi Stanisławowi. Zamieszkuje u syna ks. Mariana. Zmarł w Lipowej (pow. Grodków ) 28.03.1958 r.
Pochowany we Wrześni na cmentarzu parafialnym. Po ekshumacji przeniesiony na cmentarz komunalny.
Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, Uchwała Rady Państwa nr: 11.04-0.897 z dnia 1958-11-04.
Tradycje wojskowe kontynuowali jego wnukowie oficerowie:
- Andrzej – pilot myśliwski Marynarki Wojskowej
- Franciszek – łącznościowiec, historyk, dydaktyk
- Bogumił – łącznościowiec służący min. w Biedrusku (stałym poligonem 68 pp.)
Notatkę w listopadzie 2020 r. opracował na bazie archiwum rodzinnego wnuk Franciszek Kromolicki
